De komende weken wil ik het graag met u hebben over MS: Multiple Sclerose. Vandaag wil ik de ziekte kort behandelen. In de komende weken wil ik de diagnose, het verloop en de oorzaken van MS met u doornemen. Ook wil ik dan de ziektebeelden van enkele patiënten met u bespreken en de effecten die acupunctuur kan hebben op de klachten van MS patiënten.
Wat betekent dat nu: ‘Multiple Sclerose’? Multiple betekent: meervoudig en sclero betekent: hard. Multiple Sclerose wil dan ook zeggen; harde plekken die op meerdere plaatsen voorkomen. MS is een ziekte van het centrale zenuwstelsel: bij iemand met MS ontstaan in het centrale zenuwstelsel harde plekken. We noemen zo'n plek ook wel een “plaque”.
Hoe is ons zenuwstelsel nu opgebouwd? Het bestaat uit drie onderdelen: de zenuwen, de hersenen en het ruggenmerg. De hersenen en het ruggenmerg staan door de zenuwen in verbinding met alle delen van het lichaam. Bij MS worden de zenuwen niet, maar de hersenen en het ruggenmerg wel door harde plekken aangetast. De hersenen en het ruggenmerg samen noemen we het centrale zenuwstelsel. Door het ontstaan van harde plekken, gaat het centrale zenuwstelsel minder goed functioneren. Daardoor kunnen allerlei klachten ontstaan zoals verlammingen en storingen in het gevoel van bepaalde lichaamsdelen.
Het zenuwstelsel regelt en bestuurt heel veel zaken in ons lichaam. Net als de rest van ons lichaam bestaat het uit cellen. Er zijn twee soorten: de zenuwcellen, ook wel neuronen genoemd, en de lijmcellen, ook wel gliacellen genoemd. De zenuwcellen doen het eigenlijke werk van het zenuwstelsel: boodschappen doorgeven. Zij bestaan uit een cellichaam met een aantal uitlopers. De boodschappen worden via de uitlopers doorgegeven zoals elektriciteit door een stroomdraad. De lijmcellen liggen verspreid tussen de zenuwcellen. Onder meer geven zij stevigheid aan het centrale zenuwstelsel. Ook maken zij een schede van merg rond de uitlopers van de zenuwcellen.
Bij een aantal zenuwcellen zijn de lange uitlopers omgeven door zo'n laag van merg die we ook wel mergschede of schede of myelineschede noemen. Deze laag zorgt ervoor dat boodschappen zeer snel door de zenuw kunnen worden doorgegeven. MS echter breekt het merg (myeline) rond die lange zenuwuitlopers af. Hierdoor kunnen boodschappen alleen nog maar vertraagd of helemaal niet worden doorgegeven. Het centrale zenuwstelsel werkt op die aangedane plekken niet goed meer. En dat veroorzaakt de klachten die bij MS optreden.
Hoe wordt dat merg nu afgebroken? In het centrale zenuwstelsel ontstaan op bepaalde plekken reacties op ontstekingen. Wij medici weten niet precies waardoor die ontstekingen ontstaan. Wij weten wel dat het lichaam bij ontstekingen altijd zijn “hulptroepen” inroept: cellen van ons afweersysteem, onder andere witte bloedcellen. Deze snellen toe om ons te beschermen, om te ‘vechten” tegen de ontsteking. En nu veroorzaken tragischerwijs juist deze “hulptroepen” schade: zij breken de mergschede af. Met als gevolg dat er op die plekken in het centrale zenuwstelsel een soort littekens overblijven. Deze zijn hard: de harde plekken of plaques. Op deze plaatsen werkt het centrale zenuwstelsel niet goed meer.
Zulke littekens kunnen overal in het centrale zenuwstelsel ontstaan en klachten geven. Omdat ze overal kunnen ontstaan, kunnen de klachten ook heel verschillend zijn. Iedereen met MS is dus heel uniek: geen twee patiënten zijn hetzelfde.
Bij het verloop van klachten zien we vaak verergeringen en vervolgens weer verbeteringen. Als er een ontstekingsreactie plaatsvindt ergens in het centrale zenuwstelsel, ontstaat er een zwelling. Door die zwelling functioneert een heel gebiedje van het centrale zenuwstelsel even niet meer. De klachten nemen dan toe. Zo'n periode van verergering noemen we ook wel exacerbatie of aanval of Schub. Na enige tijd verdwijnt de zwelling en blijft er .alleen. een litteken over dat veel kleiner is dan de eerdere zwelling. De klachten nemen daardoor ook af. Soms gedeeltelijk soms ook helemaal. Ook kunnen de klachten afnemen omdat de lijmcellen nieuw merg (myeline) produceren.
Als iemand weet dat hij MS heeft, zal deze patiënt zich afvragen hoe de ziekte zal verlopen. En welke klachten zich zullen openbaren. Omdat de ziekte bij iedereen anders verloopt, kunnen wij eigenlijk geen antwoord geven op deze prangende vragen. Sommige mensen krijgen klachten waar anderen nooit last van hebben. Ook kan de ernst van de klachten van patiënt tot patiënt sterk verschillen. Veel patiënten denken bij de diagnose MS, onmiddellijk dat ze in een rolstoel terecht komen. Dat is, gelukkig, niet zo. Tien jaar na de diagnose MS kan 80 % van de patiënten nog lopen. Na 20 jaar is dat nog bijna de helft. Een kleine groep patiënten raakt inderdaad wel ernstig gehandicapt. Echter eenderde van de van de MS-patienten heeft gedurende het gehele leven maar weinig hinder van de ziekte.
Omdat in de meeste gevallen klachten wel herstellen, maar vaak niet helemaal, gaat een patiënt in de loop van de tijd meestal toch wel achteruit. Als MS een flink aantal jaren bestaat, herstellen de klachten vaak steeds minder en worden ze langzaam aan ernstiger.
MS kan heel verschillende klachten opleveren. Welke klachten iemand zal krijgen is niet te voorspellen. Ik noem er hier enkele: oogklachten, moeheid, klachten bij het plassen en/of de stoelgang, aanvallen van pijn, klachten van de spieren, stoornissen van het gevoel, stuurloosheid.
Met acupunctuur kunnen we ontstekingen remmen omdat acupunctuur het lichaam kan stimuleren lichaamseigen ontstekingsremmers aan te maken: de zogenaamde corticosteroïden. Verder kan acupunctuur de energiehuishouding van patiënten verbeteren. Waardoor patiënten zich fitter, energieker en veel minder gedeprimeerd voelen. Voorts kunnen we door acupunctuur de aanmaak van endorfinen, dat zijn lichaamseigen pijnstillers, stimuleren. Hierdoor kunnen pijnklachten van allerlei aard sterk verminderen of zelfs verdwijnen.